Η σπείρα είναι ένα περίπλοκο και πανίσχυρο σύμβολο του οποίου η ιστορία χάνεται στα βάθη των αιώνων. Τη συναντάμε σε πολλούς αρχαίους πολιτισμούς, στην τέχνη, στην ιατρική, στις θρησκείες, στη μεταφυσική, στη φύση και στο σύμπαν.

Τη σπειροειδή κίνηση τη συναντάμε επανειλημμένως στο φυσικό και ζωικό κόσμο. Από τα φυτά, όπως το τριαντάφυλλο, τα δέντρα, όπως το κουκουνάρι μέχρι το ζωικό βασίλειο στα κελύφη των μαλακίων, τα φίδια, τα σαλιγκάρια, τις ουρές των ζώων, τους ιππόκαμπους. Σπειροειδείς είναι, επίσης, οι ανεμοστρόβιλοι, το βόρειο και το νότιο σέλας και το σύμπλεγμα των γαλαξιών στο σύμπαν.

Ο ίδιος ο άνθρωπος έχει κωδικοποιημένη τη βιολογική του ταυτότητα σε μια σπείρα. Το DNA που περιέχει τις γενετικές πληροφορίες που καθορίζουν τη βιολογική ανάπτυξη όλων των κυτταρικών μορφών ζωής έχει, άλλωστε, τη μορφή διπλής έλικας. Αξιοσημείωτο είναι ότι το παγκόσμιο σύμβολο της ιατρικής σχετίζεται με τον μεταμορφωμένο σε φίδι ήρωα Ασκληπιό.

Στη μεταφυσική συμβολίζει τις περιπλανήσεις της ψυχής για να επιστρέψει τελικά στο κέντρο της, ενώ από την αρχαιότητα τη συναντάμε σε μνημεία και ιερούς χώρους. Στο χώρο των θρησκειών, ο χορός των δερβίσηδων εξελίσσεται πάνω σε νοητές σπείρες, ενώ στον ινδουισμό τις συναντάμε σε φυλαχτά.

Στον τομέα της αρχιτεκτονικής η σπείρα εμφανίζεται ήδη από την παλαιολιθική εποχή στο κτίσιμο πόλεων, όπως το Διμήνι, μέχρι τον 19ο αιώνα στον πολεοδομικό σχεδιασμό του Παρισιού. Στην ελληνική αρχαιότητα οι κίονες του Αιολικού, Ιωνικού και αργότερα του Κορινθιακού ρυθμού έχουν ως βασικό στοιχείο την έλικα. Στα νεότερα χρόνια, σημαντικά κινήματα, κυρίως ευρωπαϊκών αρχιτεκτονικών ρυθμών, έχουν επηρεαστεί από τους παραπάνω αρχιτεκτονικούς ρυθμούς.

Επίσης, ένας από τους βασικότερους εκπροσώπους του μοντερνισμού, ο διάσημος αρχιτέκτονας Le Corbusier, ασχολήθηκε εκτενώς με τη φόρμα της σπείρας. Η δομή της αποτέλεσε τον βασικό τύπο των μουσείων που σχεδίασε, συνδυάζοντας τη δομή του κελύφους του ναυτίλου με τις ιδιότητες της σπείρας σαν βάση της δημιουργίας ευέλικτων χώρων στο παρόν με απεριόριστες προοπτικές επέκτασης στο μέλλον.

Παράλληλα, στο χώρο των τεχνών σπείρες απεικονίζονται σε τοιχογραφίες της Θήρας, σε αγγεία της Μινωικής και Μυκηναϊκής εποχής και στη γεωμετρική περίοδο με την εμφάνιση του μαιάνδρου. Στην αρχαϊκή περίοδο στις κόμες των κούρων και στην κλασσική περίοδο των καρυάτιδων, ενώ στη βυζαντινή τέχνη ελικοειδή στοιχεία συναντάμε στις κόμες των αγγέλων, καθώς και σε φυσικά και ζωικά μοτίβα.

Τέλος, η μελέτη της σπειροειδούς καμπύλης του Αρχιμήδη και οι μακέτες των πρώτων πτητικών μηχανών σε σχήμα έλικα του Λεονάρντο Ντα Βίντσι σηματοδοτούν την επιτακτική ανάγκη των μεγαλύτερων εφευρετών για την αποκωδικοποίηση του συμβόλου και τη προσφορά γνώσης στον άνθρωπο.

Στο «Οδοιπορικό της Sπείρας στην Παλιά Αθήνα» συναντάμε την ένωση πολιτισμών, εννοιών και συμβόλων. Τα αντικείμενα που παρουσιάζονται από το Σωματείο Αρχαιοπωλών και Εμπόρων Έργων Τέχνης έχουν κοινή συνισταμένη τη σπείρα. Από την αρχαϊκή περίοδο έως και τη σύγχρονη τέχνη, το σύμβολό της δεν παρουσιάζεται μόνο σε μια μορφή και δεν είναι πάντα ευδιάκριτο. Το συναντάμε άλλες φορές ως απόληξη σχημάτων, αλλά και ένθετο σε διάφορα μοτίβα.

Το οδοιπορικό του ασκητή προς τη λύτρωσή του, η περιπλάνηση του Ρομά προς την αναζήτηση εμπειριών, η διαδρομή του Πρόσφυγα προς μια καινούρια πατρίδα, ο εγκλεισμός των Εβραίων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Sπείρα-πείρα-γνώση προς το άγνωστο…

Ευχαριστούμε πολύ για την πραγματοποίηση της έκθεσης τη βραβευμένη εικαστικό Μαρία Παπαδημητρίου για την παραχώρηση του έργου της “The Fabric of Life I” από την εγκατάσταση “Roma Coat”, το Εργαστήρι Ειδικής Αγωγής «Μαργαρίτα» για τη σύνθεση καπέλων από papier-mâché και τη Θεατρική Ομάδα « Δήλος » για την παρουσίαση  αποσπάσματος της μουσικοθεατρικής παράστασης « Τερεζίν » σε σκηνοθεσία της Δήμητρας Χατούπη.

Τέλος, ευχαριστούμε για την υποστήριξη τον Πρόεδρο του ΟΠΑΝΔΑ κ. Χρήστο Τεντόμα.

LOGO_OPANDA_DHMOU

Επιμέλεια:

Σωματείο Αρχαιοπωλών και Εμπόρων έργων Τέχνης Ελλάδος

Απρίλιος 2016

Gallery